Ο τοπος και η ιστορια του

Η Πύδνα (Κίτρος) βρίσκεται σε μία ξεχωριστή θέση. Στα νότια δεσπόζει ο Όλυμπος με την επιβλητική κορυφή του τον Μύτηκα κατοικία των Ολύμπιων θεών. Δυτικά υψώνεται η οροσειρά των Πιερίων τόπος των μουσών της αρχαιότητας. Στα βόρεια σε απόσταση 50 χλμ ξεπροβάλλει μέσα από τη θάλασσα λαμπερή νύφη η θεσσαλονίκη καθώς φοράει το βράδυ όλα αυτά τα φώτα για στολίδια της. Και  σε απόσταση μόλις 3 χλμ στα ανατολικά η θάλασσα. Ο Θερμαϊκός κόλπος που χαρίζει θαλασσινή αύρα για να δροσίσει την κάψα του καλοκαιριού.

Η ιστορία της Πύδνας ξεκινάει από τον 7o π.χ. αιώνα και την κατάκτησή της από τον βασιλιά της Μακεδονίας Περδίκα Α΄ ο οποίος αποσκοπούσε στην ανάπτυξη του Μακεδονικού εμπορίου και του χρειαζόταν ένα καίριο λιμάνι. Κατά την διάρκεια της βασιλείας του Αρχελάου (413-399 π.χ.) οι Πυδναίοι προσπάθησαν να αποσχιστούν εκμεταλευόμενοι τις συγκρούσεις των Μακεδόνων με τους Αθηναίους. Η απόπειρά τους όμως απέτυχε και κατόπιν αυτού ο Αρχέλαος τους υποχρέωσε να μεταφερθούν στη μεσόγεια θέση που βρίσκεται σήμερα το χωριό (Κίτρος). Μετά τον θάνατο του Αρχελάου όμως εκμεταλευόμενοι τις διαμάχες τον Μακεδόνων για την διαδοχή συμμάχησαν με τους Αθηναίους και επέστρεψαν στην αρχική τους θέση κερδίζοντας μάλιστα και την αυτονομία τους όπως υποδεικνύουν οι κοπές νομισμάτων τους. Η αυτονομία της Πύδνας όμως δεν κράτησε πολύ και το 357 π.χ. ο Φίλλιπος Β΄ την καταλαμβάνει παρά την ισχυρή της αντίσταση. Η νέα αυτή φάση όμως της Μακεδονικής κυριαρχίας της δεν μείωσε καθόλου την λάμψη και τον πλούτο της, σημειώνοντας σημαντική ακμή και το λιμάνι της αποτελεί τη βάση του Μακεδονικού στόλου. Αποτελεί μάλιστα και το μεγαλύτερο αστικό κέντρο καθώς και σημαντικότερο λιμάνι του Μακεδονικού βασιλείου. Από δω εξάγεται η περίφημη Πιερική ξυλεία πολύτιμη για την κατασκευή των πλοίων. Η στρατηγική της σπουδαιότητα φαίνεται από το γεγονός ότι εκεί διαδραματίστηκαν καθοριστικά γεγονότα για την εξέλιξη της ελληνιστικής Μακεδονίας. Το 317-316 π.χ. ο Κάσσανδρος (ιδρυτής της Θεσσαλονίκης) γιος του Αντίπατρου (αντιβασιλέα της Μακεδονίας κατά την διάρκεια της εκστρατείας του Μεγάλου Αλεξάνδρου) πολιόρκησε την Ολυμπιάδα (μητέρα του Μεγ. Αλεξάνδρου) στην Πύδνα όπου την ανάγκασε να παραδοθεί αφού ο στρατός της αποδεκατίστηκε από την πείνα. Αυτή θανατόθηκε από συγγενείς των θυμάτων της και τάφηκε στην Πύδνα.

Η ακμή της διήρκησε μέχρι το 168 π.χ. όπου οι Ρωμαϊκές δυνάμεις με αρχηγό τους τον Αιμίλιο Παύλο συνέτριψαν τις Μακεδονικές δυνάμεις του βασιλιά Περσέα και η Πύδνα λεηλατήθηκε. Η μάχη της Πύδνας υπήρξε μια από τις μεγαλύτερες της αρχαιότητας και είχε καθοριστικό αποτέλεσμα για την εξέλιξη των ελληνικών πραγμάτων.

Συνέχισε να κατοικείται και κατά την ρωμαϊκή εποχή και ήταν το σημαντικότερο κέντρο στη βόρεια Πιερία. Ο οικισμός όμως συρρικνώθηκε προς τη θάλασσα ώστε να καταλάβει το νοτιοανατολικό τμήμα της αρχαίας πόλης. Στα βυζαντινά χρόνια γνωρίζει πάλι μεγάλη ακμή με το όνομα Κίτρος το οποίο πήρε από κάποιο Ρωμαίο διοικητή της περιοχής την εποχή της ρωμαιοκρατίας. Είναι οχυρωμένος οικισμός με έδρα επισκοπής. Στα χρόνια της τουρκοκρατίας τον 15ο αι. μ.Χ. και λόγω πειρατικών επιδρομών εγκαταλείπεται για να μεταφερθεί στην σημερινή θέση του Κίτρους 3 χλμ. νοτιοδυτικά της αρχικής. Με το ξέσπασμα της επανάστασης καταστράφηκε τελείως. Απελευθερώθηκε το 1912 και με την εδραίωση του Ελληνικού κράτους κάτοικοι που επέζησαν διασκορπισμένοι στα γύρω ορεινά χωριά επέστρεψαν και άρχισαν να το ξαναζωντανεύουν σιγά σιγά. Το 1925 μετά την υπογραφή της συνθήκης του Νεϊγύ (υπογράφτηκε το 1919 και προέβλεπε μεταξύ άλλων την ανταλλαγή πληθυσμών μεταξύ Βουλγαρίας και Ελλάδας) υποδέχεται πρόσφυγες από την Ανατολική Ρωμυλία (βόρεια Θράκη). Οι νέοι αυτοί κάτοικοι ερχόμενοι από δύο πόλεις της Αν. Ρωμυλίας (Μπάνα και Καβακλή) απαρτίζουν τα ¾ του συνολικού πληθυσμού πλέον του Κίτρους. Άνθρωποι που με την ζωντάνια και την εργατικότητά τους δίνουν νέα πνοή στην ζωή του Κίτρους.